Functional Freeze: De Onzichtbare Sloper van de Hardwerkende Vrouw

Je bent wakker. De zon is nog maar net op en je voelt het al: een gevoel van onrust in je borstkas. Je hebt geslapen, maar het lijkt alsof je geen oog dicht hebt gedaan. De dag ligt als een zware last voor je en toch zet je door. Je hebt geen keus, toch? Het is alsof je op de automatische piloot functioneert, als een robot: je doet wat er van je verwacht wordt, maar diep van binnen voel je je leeg en uitgeput. Dit is geen typische burn-out waarbij je helemaal niets meer kunt. Nee, dit is iets subtielers, iets verraderlijkers. Dit is burn-on, ook wel bekend als de functional freeze.

Wat is Functional Freeze?

Functional freeze is een staat van zijn waarin je lichaam en geest in de overlevingsmodus staan. Je functioneert, je doet je werk, je zorgt voor je gezin, je lacht zelfs af en toe, maar je bent niet echt aanwezig. Je voelt je leeg. Je ervaart geen vreugde meer in wat je doet. Het lijkt alsof je tegelijk AAN en OP bent. Onrustig en uitgeput. Dit is geen complete burn-out, waarbij je lichaam en geest volledig tot stilstand komen. In plaats daarvan kun je op wilskracht nog heel lang door, omdat stoppen geen optie lijkt.

Deze toestand is een reactie van je zenuwstelsel. Wanneer je langdurig wordt blootgesteld aan stress en druk zonder voldoende herstel, kan je lichaam in een semi-verlamde toestand terechtkomen. Je lichaam reageert op de constante druk door een verdedigingsmechanisme te activeren dat je in staat stelt te blijven functioneren, maar ook niet veel meer dan dat. Dit wordt ook wel de 'functionele bevriezing' genoemd. Een gemengde staat van de primaire reacties van het lichaam op gevaar: vechten/vluchten en bevriezen. Hierover zo direct meer.

Signalen van Functional Freeze

Functional freeze kan zich op verschillende manieren manifesteren, vaak op subtiele en verraderlijke manieren die gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Enkele veelvoorkomende signalen zijn:

• Uitstelgedrag en moeite met het starten of voltooien van taken: Je hebt zoveel dat je wil en moet doen, dat het te overweldigend voelt. In plaats van eraan te beginnen, stel je dingen uit of doe je helemaal niets.
• Afwisseling van aan staan en uitputting: Overdag of wanneer je bezig bent met je werk of verantwoordelijkheden, voelt het onmogelijk om te stoppen en je rust te pakken. Je hebt ook vaak een gevoel van tijd tekort. 's Avonds of wanneer je 'klaar' bent, kak je volledig in. Je lichaam voelt te moe om nog in actie te komen en blijft liever in bed of op de bank.
• Gevoel van ontkoppeling van je gevoelens en de wereld om je heen: Je merkt dat je jezelf afsluit van je emoties en je omgeving. Je voelt je verdoofd en hebt geen echte verbinding meer met wat er in je leeft of met de dingen die je vroeger leuk vond.
• De neiging om je te isoleren en los te koppelen van anderen: Je vermijdt telefoontjes of berichten, zegt sociale afspraken af en trekt je meer terug in jezelf.
• Moeite met zelfzorg: Het lijkt steeds moeilijker om jezelf te motiveren om de dagelijkse dingen te doen die je normaal gesproken helpen om je beter te voelen. 
• Voortdurende laaggradige angst: Je voelt een constante aanwezigheid van angst of een vaag gevoel van naderend onheil. Het lijkt altijd op de achtergrond aanwezig te zijn en verhindert dat je echt kunt ontspannen.

Wat gebeurt er in je Zenuwstelsel?

Om functional freeze goed te begrijpen, is het belangrijk om te kijken naar wat er op fysiologisch niveau gebeurt in je zenuwstelsel.

Je zenuwstelsel heeft twee hoofdcomponenten:

1) Het sympathische zenuwstelsel dat jouw helpt met actie en alertheid; zie het maar als jouw gaspedaal. Dankzij dit deel kun je focussen en presteren. Het is ook verantwoordelijk voor de 'vecht- of vluchtreactie' bij gevaar.

2) Het parasympathische zenuwstelsel dat jou helpt om te vertragen; net als een rempedaal dat zou doen. Bij een gevoel van veiligheid remt dit deel jou af om te kunnen ontspannen, rusten en herstellen. Bij een gevoel van overweldiging en gevaar trekt het parasympathische zenuwstelsel aan de noodrem en zorgt het voor 'stilstand of bevriezing'. Het zet jouw lichaam in de energiespaarstand. 

Bij burn-on of functional freeze gebeurt er echter iets paradoxaals: beide systemen staan tegelijkertijd 'aan'. Je sympathische zenuwstelsel blijft hyperactief, wat zorgt voor die constante staat van alertheid, angst en onrust. Tegelijkertijd probeert je parasympathische systeem in te grijpen om je te beschermen tegen overweldiging, wat resulteert in een bevriesreactie. Dit is waarom je je verlamd kunt voelen, alsof je niet kunt ontsnappen, maar toch voortdurend op je hoede bent.

Deze tegenstrijdige staat creëert een soort interne kortsluiting: je lichaam en geest zijn uitgeput door de constante spanning, maar je kunt niet volledig ontspannen of herstellen omdat de waakzaamheid nooit helemaal verdwijnt. Dit is de kern van functional freeze, waar je lijkt te functioneren, maar eigenlijk vastzit in een verlammende cyclus van stress en vermoeidheid.

Waar komt Functional Freeze vandaan?

Functional freeze kan ontstaan door langdurige stress en de druk om te blijven presteren, zelfs als je eigenlijk niet meer kunt. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als je een zware baan hebt, een gezin waar veel van je wordt gevraagd, of persoonlijke omstandigheden die je voortdurend onder spanning zetten. Omdat je geen mogelijkheid ziet om te ontsnappen aan deze druk, besluit je lichaam om te "bevriezen" en gewoon door te gaan, op een manier die je energie- en emotionele reserves steeds verder uitput.

Deze toestand kan ook ontstaan als je emoties of problemen hebt die je niet kunt verwerken of waar je geen oplossing voor ziet. Je lichaam kiest dan voor de minst belastende optie: doorgaan met wat je moet doen, maar zonder dat je echt aanwezig bent in je leven. Dit geeft je het gevoel dat je vastzit en geen kant op kunt.

Maar de oorsprong van functional freeze ligt vaak nog veel dieper dan je misschien denkt. Voor veel vrouwen begint deze manier van omgaan met stress al in hun jeugd. Onverwerkte kindertrauma’s, die vaak niet eens als trauma’s worden herkend, kunnen een grote rol spelen. Dit zijn de zogenaamde trauma’s met een kleine 't'.

Denk aan situaties waarin je als kind niet volledig gezien of gehoord werd, waarin je je emoties moest onderdrukken, of waarin je verantwoordelijkheden op je nam die eigenlijk veel te groot voor je waren.

Misschien had je een ouder die emotioneel afwezig was, of een omgeving waarin je altijd de vrede moest bewaren. Deze ervaringen leren je om je emoties te negeren, om je aan te passen aan de verwachtingen van anderen en om vooral niet te veel ruimte in te nemen. Je hebt geleerd om je gevoelens opzij te zetten en door te gaan, wat zich nu in je volwassen leven manifesteert als burn-on.

De Gevolgen van Functional Freeze

Functional freeze is verraderlijk omdat het zo subtiel is. Je functioneert immers nog, je bent nog steeds in staat om te werken en voor je gezin te zorgen. Maar de tol die dit vraagt van je lichaam en geest is groot.

Omdat je lichaam continu in een staat van alertheid verkeert waar het niet kan herstellen, kunnen er allerlei fysieke klachten ontstaan, zoals chronische vermoeidheid, spierspanning, hoofdpijn en spijsverteringsproblemen. In een latere stadium kan dit ernstigere vormen aannemen, zoals chronische aandoeningen en auto-immuun ziektes.

Ook op emotioneel vlak heeft functional freeze een grote impact. Je kunt je leeg voelen, alsof je de controle over je eigen leven kwijt bent. Er kan een diep gevoel van eenzaamheid ontstaan, zelfs als je omringd bent door mensen. Je vermogen om te genieten, om echt aanwezig te zijn in het moment, neemt af. Je bent er, maar toch ook weer niet.

Daarnaast heeft deze toestand ook invloed op je relaties. Doordat je voortdurend in de overlevingsmodus staat, kun je moeite hebben om je te verbinden met anderen. Intimiteit kan moeilijk zijn, omdat je zo gewend bent om je emoties opzij te zetten dat je niet meer weet hoe je jezelf echt moet laten zien. Dit kan leiden tot relatieproblemen en een gevoel van isolatie.

Herstellen van Functional Freeze: Bouw aan Veiligheid in je Zenuwstelsel

De basis van herstel bij functional freeze begint met het bouwen aan veiligheid in je zenuwstelsel. Je lichaam verkeert in een constante staat van alertheid omdat het zich niet veilig voelt, vaak als gevolg van diepgewortelde overtuigingen en onverwerkte emoties. Om te kunnen 'ontdooien', om weer contact te maken met je gevoelens en om echt te kunnen leven in plaats van te overleven, is het essentieel om je zenuwstelsel te reguleren, zodat het weer veerkrachtig wordt.

Dit proces begint met bewust vertragen en verbinden met je lichaam en de omgeving. Het is belangrijk om te leren hoe je signalen van je zenuwstelsel kunt herkennen en hiermee samenwerken, zonder direct in de oude overlevingsreacties te schieten. Oefeningen zoals ademwerk, mindfulness, nervus vagus stimulatie en somatic grounding kunnen hierbij enorm helpen. Deze technieken helpen je om te aarden, om weer in contact te komen met jezelf in het hier en nu en om een gevoel van veiligheid op te bouwen.

Wanneer je je zenuwstelsel reguleert, geef je jezelf de ruimte om op een dieper niveau te herstellen. Dit is het fundament waarop je verdere heling kunt bouwen. Het gaat erom dat je je lichaam en geest opnieuw leert vertrouwen. Dat je jezelf de tijd en ruimte geeft om je emoties te voelen zonder direct in de weerstand te schieten of daar een oordeel over te hebben.

Daarnaast is het belangrijk om oude patronen te doorbreken die je gevangen houden in de functional freeze. Dit betekent leren om nee te zeggen, om je eigen grenzen te stellen en om prioriteit te geven aan je eigen behoeften. Dit is een uitdaging, vooral als je altijd gewend bent geweest om je aan te passen en door te gaan, maar het is een essentiële stap in je herstel.

Tot Slot

Functional freeze is een stille vijand die langzaam maar zeker je vreugde, je energie en je levenslust wegneemt. Het is een toestand waarin je wel functioneert, maar niet volledig leeft. De oorsprong ligt vaak in onverwerkte ervaringen, die je hebben geleerd om door te gaan zonder te voelen.

Herstel begint bij het bouwen aan veiligheid in je zenuwstelsel, door bewustwording, ademwerk, mindfulness en somatic grounding.

Herstel van functional freeze is mogelijk, maar het vraagt om moed en toewijding. Het vraagt om een diepe duik in je eigen verleden en om het opnieuw leren voelen van je emoties. Het vraagt om het creëren van ruimte voor jezelf, om rust en herstel toe te laten en om het doorbreken van oude, belemmerende patronen.

Als je jezelf herkent in dit verhaal, weet dan dat je niet alleen bent en dat er een weg uit is. Je verdient het om niet alleen te overleven, maar om echt te leven. Laat deze woorden een uitnodiging zijn om de eerste stap te zetten op weg naar herstel, naar ontdooien, naar jezelf.

xo, Viktoria